Kitabımız Hayatı Yeniden Keşfedin. Hangi şemalara sahip olduğumuzu anlayabilmemiz için kitabın başında on bir şemayı kapsayacak yirmi iki maddelik bir ölçek, sonraki bölümlerde de şemalar açıklanırken, her şema için onar soruluk daha ayrıntılı ölçekler bulunuyor. Ayrıntılı açıklamaları okudukça da ne kadar bize uyup uymadığını anlayabiliyoruz.
Ardından sahip olduğumuz şemalarla baş edip yaşam boyunca tekrar etmekten vazgeçmenin yolları da anlatılmış. Şimdi, kitapta bahsedilen bu on bir şemanın ilk altısının özelliklerini paylaşayım.
“İlk iki şema çocukluğumuzda ailemizdeki güven ve emniyet eksikliği ile ilgili: Terk Edilme ve Kuşkuculuk şemaları.
Terk edilme
Terk edilme şeması sevdiğiniz insanların sizi terk edeceği ve sizin sonsuza kadar duygusal olarak dışlanmış olacağınız hissidir. Sevdiğiniz insanların öleceğini, sonsuza kadar evi terk edeceğini veya başka birini tercih ettikleri için sizi terk edeceklerini hissedersiniz. Yani bir şekilde tek başınıza kalacağınızı düşünürsünüz. Bu inanç yüzünden size yakın olan insanlara çok fazla yapışabilirsiniz. Buna rağmen en sonunda o insanları kendinizden uzaklaştırırsınız. Normal ayrılıklarda bile dağılabilir veya çok öfkelenebilirsiniz.
Kuşkuculuk ve Kötüye Kullanılma
Güvensizlik ve kötüye kullanılma şeması, insanların sizi inciteceğinin veya bir şekilde sizi kötüye kullanacağının beklentisidir. İnsanlar aldatır, yalan söyler, manipüle eder, küçük düşürür veya fiziksel olarak zarar verir. Bunlardan hiçbiri olmazsa sizden yararlanmaya çalışır. Eğer sizde bu şema varsa kendinizi korumak için bir kuşkuculuk duvarının arkasına saklanırsınız. İnsanların size çok yaklaşmasına izin vermezsiniz. Diğer insanların niyetlerinden kuşkulanırsınız ve en kötüyü beklersiniz. Sevdiğiniz insanların sizi arkanızdan vuracağı beklentisi içerisindesinizdir. Ya ilişki kurmaktan hepten vazgeçersiniz veya karşınızdakine gerçekten açılamadığınız yüzeysel ilişkiler kurarsınız. Size kötü davranan insanlarla birlikte olabilir ve sonra onlara öfkelenir ve kin beslersiniz.
Sonraki iki şema sizin dünyada tek başınıza iş yapabilme becerinizle ilgilidir. Bu şemalar Bağımlılık ve Dayanıksızlıktır.
Bağımlılık
Bağımlılık şemasının içindeyseniz, günlük hayatınızı başkalarının yardımı olmadan sürdüremezsiniz. Başkalarının, size koltuk değneği olmasına bağımlısınızdır ve sürekli bir destek ihtiyacınız vardır. Çocukken bağımsız davrandığınız zamanlarda hep engellenmiş ve yetersiz hissettirilmiş olabilirsiniz. Yetişkinken arkanızı yaslayabileceğiniz güçlü figürler ararsınız ve onların sizin hayatınızı kontrol etmesine izin verirsiniz. Kendi başınıza hareket edemezsiniz. Söylemek gereksiz ama bu sizi diğerlerinden geride tutar.
Dayanıksızlık
Her an size çarpacak bir felaket korkusu içinde yaşarsınız. Bu felaket doğal, hukuksal, tıbbi veya finansal olabilir. Dünyada kendinizi güvende hissetmezsiniz. Bu şemanız varsa çocukken dünyanın tehlikeli bir yer olduğu size hissettirilmiştir. Muhtemelen ebeveyniniz size karşı aşırı korumacıydılar ve sizin güvenliğiniz konusunda aşırı kaygılanırlardı. Korkularınız aşırı ve gerçek dışıdır. Bu korkularınızın hayatınızı kontrol etmesine izin verirsiniz ve tüm enerjinizi güvende olduğunuza emin olmak için harcarsınız. Korkularınız bir hastalık etrafında dönebilir: Panik atak geçirmek, AIDS kapmak veya delirmek gibi. Korkularınız finansal dayanıksızlıklara odaklanabilir: İflas edip sokaklarda yaşamaya başlayacağınız gibi. Dayanıksızlığınız uçak korkusu, soyulmak veya deprem gibi başka fobik durumlar üzerinde de yoğunlaşabilir.
İki şema sizin başkaları ile olan duygusal bağlılığınızın gücü ile ilişkilidir: Duygusal Yoksunluk ve Sosyal İzolasyon.
Duygusal Yoksunluk
Duygusal Yoksunluk, sevilme ihtiyacınızın başkaları tarafından yeteri kadar karşılanmayacağı inancıdır. Kimsenin sizinle gerçekten ilgilendiğini ve sizin hissettiklerinizi anladığını hissetmezsiniz. Soğuk ve verici olmayan insanlardan etkilenirsiniz veya siz kendiniz soğuk veya aşırı vericisinizdir. Bu durum da sonunda kaçınılmaz olarak tatmin edici olmayan ilişkiler kurmanıza neden olur. Aldatılmış hissedersiniz ve bu konudaki hisleriniz öfkelenmek ile incinip yalnız hissetmek arasında gidip gelir. Çelişkili olarak, öfkeniz insanları sizden uzaklaştırır ve yoksunluğunuzun devam etmesine neden olur. …..Bu insanlar sevgiyi tanımayan insanlardır.
Sosyal İzolasyon
Sosyal izolasyon sizin arkadaşlar ve gruplarla olan bağlantınızla ilgilidir. Farklı hissederek dünyanın geri kalanından ayrı hissedersiniz. Bu şemanız varsa, çocukken akranlarınız tarafından dışlanmışsınızdır. Bir arkadaş grubuna ait değildiniz. Muhtemelen bir şekilde sizi farklı hissettiren tuhaf bir karakteristik özelliğiniz vardı. Yetişkin halinizle, bu şemayı kaçınma ile sürdürürsünüz. Gruplar içinde sosyalleşmekten ve arkadaş edinmekten kaçınırsınız.
Sizde diğer çocukların reddettiği bir şey olduğu için kendinizi dışlanmış hissetmiş olabilirsiniz. Bu, sizi sosyal olarak istenmeyen biri olarak hissettirdi. Yetişkin olarak, kendinizi çirkin, cinsel olarak çekici bulunmayan, düşük statülü, konuşma becerisi zayıf olan, sıkıcı veya bir şekilde eksik biri gibi hissedebilirsiniz. Çocukluktaki reddedilmenizi tekrardan yaşarsınız ve sosyal ortamlarda kendinizi aşağı hisseder ve o şekilde davranırsınız.
… bu şeması olan bir çok kişi samimi durumlarda oldukça rahattır ve sosyal olarak beceriklidir. Onların bu şeması kendini birebir ilişkilerde göstermeyebilir. Bazen, bu kişilerin bir partide, sınıfta, toplantıda veya işte ne kadar saygılı ve soğuk olduklarını fark etmemiz bizi şaşırtır. Huzursuz ve bir yere ait olmayı arayan bir halleri vardır.” s.43-44
Sonraki beş şema da bir sonraki yazıda :)
Kaynak: Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Hayatı Yeniden Keşfedin Psikonet Yayınları Nisan 2014
Siz de olumsuz kısır döngülerinizden arınarak doyumlu, keyifli bir yaşam sürmek; veya çocuğunuzun gelişimine olumlu katkıda bulunabilmek isterseniz buyurun tanışalım.
Ayşegül Karahan Ertuğrul 
“Şemaların Özellikleri 1” için 3 yorum